Το εν λόγω άρθρο έχει αναπαραχθεί από Parents Hub

Αρθρογράφος: Ευανθία Κουρτμπουγιάννη 

Ο εθισμός στο διαδίκτυο, τόσο των ενηλίκων όσο και των παιδιών και εφήβων, είναι ένα φαινόμενο που τα τελευταία χρόνια έχει απασχολήσει σχεδόν κάθε ανθρώπινη κοινωνία. Ενδιαφέρον έχει πως η επιστημονική κοινότητα δεν έχει καταλήξει σε έναν ξεκάθαρο και κοινώς αποδεκτό ορισμό του τι συνιστά αποκλίνουσα συμπεριφορά και τι όχι. Έτσι, η ύπαρξη της διαταραχής του εθισμού στο gaming στα σχετικά διαγνωστικά εγχειρίδια δέχεται πολυεπίπεδη κριτική για διεύρυνση και βελτίωσή της.

Σε αυτό το άρθρο του  Parents Hub θα εστιάσουμε στην κατανόηση των παραγόντων που δημιουργούν ευαλωτότητα στα παιδιά και τους εφήβους για την ανάπτυξη του εθισμού στο διαδίκτυο, όπως και στην πρόληψη και την έγκαιρη αντιμετώπιση των πρώτων ανησυχητικών συμπτωμάτων. Θα αναλύσουμε:

• Τι είναι και πότε μιλάμε γιαεξάρτηση από το διαδίκτυο
• Ποια είναι τααίτια του εθισμού στο διαδίκτυο και τι συνέπειες έχει
• Ποιοι είναι οιτρόποι πρόληψης της εξάρτησης από το διαδίκτυο
• Τα χαρακτηριστικά τουεθισμού εφήβων στο διαδίκτυο (και παιδιών)
• Ορόλος των γονέων στον εθισμό
• Άλλες διαδικτυακές συμπεριφορές υψηλού κινδύνου

 

Πότε Μιλάμε Για Εξάρτηση / Εθισμό Στο Διαδίκτυο;

Υπάρχουν δύο βασικά διαφοροποιητικά χαρακτηριστικά του εθισμού στο διαδίκτυο. Αυτό που δυσχεραίνει τον ορισμό του εθισμού στο διαδίκτυο από άλλους εθισμούς και κατ’ επέκταση την αναγνώριση και τη διαχείρισή του είναι το γεγονός ότι δεν αφορά μία μεμονωμένη μορφή συμπεριφοράς.

Για την ακρίβεια, όλο και περισσότερες πτυχές της εκτός διαδικτύου ζωής μας εκπληρώνονται και διαδικτυακά. Είναι αξιοσημείωτο ακόμα το γεγονός πως δεν εμπλέκεται κάποια χημική ουσία, η οποία να καθοδηγεί και να επιβραβεύει με πρόσκαιρη ανακούφιση ή ευφορία την πληθώρα των online συμπεριφορών μας.

Τα τελευταία χρόνια έχουν προταθεί διάφορα κριτήρια προκειμένου να διαγνωσθεί ο εθισμός στο διαδίκτυο βάσει στατιστικών και ερευνών κυρίως σε εφήβους και νέους ενήλικες και με πρότυπο αντίστοιχα διαγνωστικά κριτήρια άλλων εθισμών.

 

 

Όμως, τι είναι ο εθισμός στο διαδίκτυο;

Όταν μιλάμε για εξάρτηση ή εθισμό στο διαδίκτυο παρατηρούμε τις εξής συμπεριφορές για τουλάχιστον 3 μήνες και με ελάχιστο χρόνο μη απαραίτητης ενασχόλησης με το διαδίκτυο 6 ώρες την ημέρα:

• Έγνοια για το διαδίκτυο: το άτομο σκέφτεται συχνά, σχεδόν «εμμονικά», τη διαδικτυακή του δραστηριότητα, ακόμα και όταν δεν είναι συνδεδεμένο.

• Απόσυρση: η συναισθηματική διάθεση του ατόμου χαρακτηρίζεται συνήθως από δυσφορία, άγχος, ευερεθιστότητα και ανία, όταν περνά αρκετό χρόνο χωρίς πρόσβαση στο διαδίκτυο.

Πέραν αυτών των των συμπεριφορών παρατηρείται και μία ή και περισσότερες από τις παρακάτω:

• Ανοχή στη χρήση του διαδικτύου: το άτομο χρειάζεται όλο και περισσότερο χρόνο ενασχόλησής του με αυτό, προκειμένου να αισθανθεί ικανοποιημένο.
• Επίμονη επιθυμία που μπορεί να συνοδεύεται συχνά και από επανειλημμένες αποτυχημένες προσπάθειες να ελέγξει ή/ και να μειώσει τη χρήση του διαδικτύου.
• Εμμονή στη χρήση, παρότι το άτομο έχει επίγνωση της ζημίας που του προκαλεί ή της επιδείνωσης άλλων δυσκολιών του που οξύνονται με αυτήν.
• Χρήση του διαδικτύου ως καταφύγιο από δυσφορικά συναισθήματα όπως το άγχος, η ενοχή, η θλίψη, ο θυμός, τα οποία δεν ανακουφίζονται διαφορετικά.
• Απώλεια άλλων ενδιαφερόντων και ενασχολήσεων που παλαιότερα προκαλούσαν ικανοποίηση, απόρριψη άλλων μορφών ψυχαγωγίας.

 

Οι συμπεριφορές αυτές επίσης είναι απαραίτητο να έχουν ως αποτέλεσμα τη συνολική μείωση της σωματικής ή / και κοινωνικοσυναισθηματικής λειτουργικότητας του ατόμου, όπως αυτή μπορεί να διαφαίνεται από ατονία ή απώλεια σημαντικών σχέσεων, την παραμέληση σημαντικών ρόλων και καθηκόντων κ.ά.

Είναι σημαντικό, τέλος, να τονιστεί σε αυτό το σημείο ότι ο εθισμός στο διαδίκτυο υφίσταται μόνο εφόσον τα παραπάνω φαινόμενα δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας άλλης μορφής ψυχοπαθολογίας (άγχος, κατάθλιψη, διπολική διαταραχή, αυτισμός κ.λπ). Επιπλέον, ακόμα και αν οι εν λόγω συμπεριφορές δεν αποδίδονται καλύτερα σε κάποια άλλη υφιστάμενη διαταραχή, είναι συχνή η συνύπαρξη του εθισμού στο διαδίκτυο με άλλες μορφές ψυχοπαθολογίας και μαθησιακών δυσκολιών – χωρίς όμως να υπάρχει σχέση αιτιότητας ανάμεσά τους.

Η σχετική επιστημονική έρευνα δεν έχει επεκταθεί τόσο στην παιδική ηλικία, καθώς φαίνεται πως τα ανησυχητικά συμπτώματα του εθισμού στο διαδίκτυο δεν εμφανίζονται τόσο νωρίς. Δεν είναι όμως ακόμα ξεκάθαρο αν είναι τα ιδιαίτερα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά της παιδικής ηλικίας που λειτουργούν προστατευτικά και περιορίζουν το φαινόμενο αυτό ή αν η ηλικία της πρώτης εμφάνισης των συμπτωμάτων εμπίπτει στην εφηβεία, επειδή τότε αυξάνεται ο χρόνος της λεγόμενης απαραίτητης χρήσης του διαδικτύου έτσι και αλλιώς.

Ποια Είναι Τα Αίτια Του Εθισμού Και Τι Συνέπειες Έχει;

Όπως και κάθε άλλη δυσλειτουργική συμπεριφορά, έτσι και η εξάρτηση από το διαδίκτυο αναπτύσσεται ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης πολλών παραγόντων. Τα αίτια του εθισμού στο διαδίκτυο μπορεί να είναι λοιπόν πολλά. Η πιθανή ύπαρξη βιολογικής προδιάθεσης δεν είναι ξεκάθαρη, παρότι μόνο ένας στους εννέα εθισμένους εφήβους στην Ευρώπη είναι κορίτσι.

Μία πρώτη εξήγηση του φαινομένου αυτού μπορεί να δοθεί στη βάση της ανάγκης που ικανοποιεί η εμμονική παραμονή ενός παιδιού ή εφήβου στο διαδίκτυο. Βασικές ανάγκες, όχι μόνο ενός παιδιού / εφήβου αλλά και όλων μας, είναι οι ανάγκες μας για ασφάλεια, αναγνώριση, αποδοχή, ένταξη (αίσθηση του ανήκειν), αγάπη, συντροφικότητα και ψυχαγωγία.

Κάθε φορά που τέτοιες μας ανάγκες καλύπτονται, ο εγκέφαλός μας επιβραβεύει τις ενέργειές μας εκκρίνοντας ντοπαμίνη και προκαλώντας μας μέσω αυτής το αίσθημα της ικανοποίησης. Όταν επιβραβεύεται έτσι μια ενέργειά μας, γίνεται αυτόματα και πιο ελκυστική για εμάς, αυξάνοντας τις πιθανότητες να την επαναλάβουμε. Η ίδια η επανάληψη με νέες «εκρήξεις» ντοπαμίνης συνεχίζει να αυτοενισχύεται με συνέπεια τη σταδιακή ανάπτυξη της εξάρτησής μας από τη συμπεριφορά που τις προκαλεί – εν προκειμένω εξάρτηση από το διαδίκτυο.

Πέραν της κάλυψης βασικών μας αναγκών, ωστόσο, την όλο και αυξανόμενη χρήση του διαδικτύου μπορούν να ενθαρρύνουν παράγοντες που αφορούν την οικογενειακή κουλτούρα και τον τρόπο ζωής. Η μάθηση είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο, και τα παιδιά μαθαίνουν πρωτίστως παρατηρώντας τις πράξεις μας και λιγότερο εφαρμόζοντας τις προφορικές μας οδηγίες. Η μίμηση προτύπων είναι ακρογωνιαίος λίθος στην ανάπτυξη οποιασδήποτε συμπεριφοράς, υγιούς αλλά και βλαπτικής.

Στη μίμηση προτύπων και την ικανοποίηση αναγκών μπορεί να προστεθεί ένας ακόμα παράγοντας ευαλωτότητας για ένα παιδί ή έναν έφηβο, ο οποίος νοητικά και συναισθηματικά λειτουργεί λιγότερο αυτόνομα από έναν ενήλικα, αυτός της αυξημένης έκθεσής του στη διαφήμιση. Η διαφήμιση αφενός λειτουργεί ως δημιουργός αναγκών, υποδεικνύοντας ελλείψεις και θέτοντας παράλληλα πρότυπα που δε χαρακτηρίζονται από αυτές τις ελλείψεις.

Ένα ακόμα αίτιο εθισμού στο διαδίκτυο μπορεί να είναι οποιαδήποτε κακοποιητική συμπεριφορά βιώνει ή παρατηρεί το παιδί ή ο έφηβος στο οικογενειακό, σχολικό ή κοινωνικό του περιβάλλον του δημιουργεί ανασφάλεια ή άγχος / φόβο, συμπεριλαμβανομένου και του bullying.

Σε αυτή την περίπτωση, η ανακούφισή του ατόμου είναι κάτι που επείγει ως βίωμα, ενώ η σύνδεση στο διαδίκτυο είναι συχνά η πιο ευρέως διαθέσιμη και εύκολη επιλογή για την αναζήτηση αυτής της ανακούφισης. Αυτό γίνεται εύκολα κατανοητό δεδομένου ότι άλλες προστατευτικές κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες σε τέτοιες ηλικίες είναι ακόμα υπό ανάπτυξη.

Η σημαντικότερη συνέπεια μιας τέτοιας εξάρτησης είναι η «συρρίκνωση» του κόσμου του παιδιού / εφήβου.

 

Η άντληση ικανοποίησης, χαράς και απόλαυσης στη ζωή του περιορίζεται σε λίγες μόνο δραστηριότητες – ή και μία.

Κίνδυνοι από τον εθισμό στο διαδίκτυο μπορεί να είναι το γεγονός πως οι κρίσιμες κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες του ατόμου ατονούν, ενώ οι ρόλοι τους οποίους έχει αναλάβει (του παιδιού, του αδερφού, του μαθητή, του φίλου…) δεν εκπληρώνονται.

Παρατηρείται επιπλέον ως συνέπεια του εθισμού στο διαδίκτυο η παραμέληση άλλων, δευτερευόντων κατά την κρίση του αναγκών και καθηκόντων. Επιπλέον, η διάθεσή του γίνεται ασταθής στα πλαίσια μιας γενικότερης δυσθυμίας και πάντα σε συνάρτηση με το πότε και για πόσο παρέμεινε συνδεδεμένος στο διαδίκτυο.

 

5 Τρόποι Πρόληψης Του Εθισμού Στο Διαδίκτυο

Το μεγάλο στοίχημα για τον εθισμό στο διαδίκτυο είναι η πρόληψή του – και αυτή μπορεί να ξεκινήσει ήδη από τη βρεφική ηλικία. Ακόμα όμως και αν τα πρώτα σημάδια έχουν κάνει την εμφάνισή τους, η σταθερή τήρηση των παρακάτω συμβουλών σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι αρκετή για την αντιμετώπισή τους και την αποφυγή της παθολογικής κατάστασης που περιγράψαμε παραπάνω.

1. Ήδη από τη βρεφική ηλικία καλό είναινα περιορίζεται η έκθεση των παιδιών σε οθόνες. Ταβρέφη είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε κινούμενες εικόνες και λαμπερά χρώματα, και ως προς αυτά το φυσικό περιβάλλον είναι συνήθως λιγότερο «σαγηνευτικό» εν συγκρίσει με όσα συνήθως απεικονίζονται στις οθόνες μας. Ο βομβαρδισμός των έντονων οπτικών ερεθισμάτων των οθονών λοιπόν μπορεί να καταστήσει καθετί άλλο έξω από αυτές λιγότερο ενδιαφέρον…
2. Παραμένοντας στη βρεφική και οδεύοντας προς τη νηπιακή ηλικία, είναι καλό ναεμπλουτίζουμε το φυσικό περιβάλλον του παιδιού μεερεθίσματα που ικανοποιούν τις αισθήσεις του. Είναι εύκολο σε τέτοιες περιπτώσεις να παρασυρθούμε από δικές μας προτιμήσεις βάσει άλλων κριτηρίων, ξεχνώντας με ποιο τρόπο βλέπει το παιδί μας τον κόσμο και τι χρειάζεται από αυτόν.
3. Κρίσιμης προληπτικής σημασίας για τηνεξάρτηση από το διαδίκτυοείναι η προσοχή στα μηνύματα που λαμβάνει από τη συμπεριφορά και τις επιλογές μας το παιδί για τη χρήση οθονών και διαδικτύου.

• Πόσες οθόνες υπάρχουν στο σπίτι μας και πόσες ώρες παραμένουν ανοιχτές;
• Πόσο χρόνο αφιερώνουμε οι ίδιοι στις έξυπνες συσκευές και τους υπολογιστές μας;
• Τι συμβαίνει, όταν χτυπά μια ειδοποίηση στο κινητό μας;
• Τι συμβαίνει, όταν το παιδί αποζητά την προσοχή μας;
• Έχουν οι έξυπνες συσκευές μας μια σταθερή θέση ή είναι «κουμπωμένες» επάνω μας;

 

4. Μεγάλης επίσης προληπτικής σημασίας είναι ησυνειδητή και συστηματικήκαλλιέργεια των κοινωνικοσυναισθηματικών δεξιοτήτων του παιδιού. Είναι οι δεξιότητες εκείνες που θα διευκολύνουν την σχέση του με τους άλλους και τον εαυτό του, θα του προσφέρουν συναισθηματικές διεξόδους και λύσεις σε όσα το στενοχωρούν, θα το καταστήσουν ικανό να ζητά βοήθεια, όταν τη χρειάζεται, και να εμπιστεύεται εκείνους που θα του την προσφέρουν, και θα του χαρίσουν αμέτρητες εμπειρίες χαράς στην καθημερινότητά του.
5. Τόσο το παιδί όσο και ο έφηβος για την ανάπτυξή τους αποζητούννέες εμπειρίες, οι οποίες παράλληλα θα συμβάλλουν στηνκοινωνικοποίησή τους. Τέτοιου είδους εμπειρίες δίνουν αξία και σημασία στην εκτός διαδικτύου ζωή και την ανθρώπινη επαφή σε απάντηση του εύκολου και μονίμως διαθέσιμου δέλεαρ της διαδικτυακής εμπειρίας.

• Πώς θα μπορούσαμε να περάσουμε όμορφα το Σαββατοκύριακο;
• Τι διαφορετικό θα μπορούσαμε να κάνουμε μαζί απόψε;
• Τι εκδηλώσεις και δραστηριότητες διοργανώνονται αυτή τη βδομάδα στη γειτονιά μας;
• Πώς μπορούμε σύντομα να επαναλάβουμε κάτι που κάναμε μαζί και μας άρεσε;

Είναι εξαιρετικά σημαντικό να έχουμε επίγνωση της ευαλωτότητας που μπορεί να δημιουργεί το δικό μας ιδιαίτερο περιβάλλον στο παιδί / έφηβό μας, καθώς οι περιστάσεις για καθένα μας διαφέρουν αλλά και αλλάζουν μέσα στο χρόνο (με την έλευση για παράδειγμα ενός διαζυγίου ή την ανάγκη τηλεργασίας για μεγάλο χρονικό διάστημα).

Έχοντας κατά νου τις βασικές ανάγκες του για ασφάλεια, αναγνώριση, αποδοχή, ένταξη (αίσθηση του ανήκειν), αγάπη, συντροφικότητα και ψυχαγωγία, οφείλουμε να εντοπίζουμε εγκαίρως ελλείψεις και εμπόδια στην ικανοποίησή τους –  επικοινωνιακά, περιβαλλοντικά, συναισθηματικά – και να τα υπερβαίνουμε με ή χωρίς την υποστήριξη κάποιου ειδικού.

 

Παιδιά, Έφηβοι Και Διαδίκτυο: Πώς Διαφέρει Ανά Ηλικία;

Παιδιά και διαδίκτυο ή έφηβοι και διαδίκτυο; Η προφανέστερη διαφορά ανάμεσα στις δύο ηλικιακές ομάδες αναφορικά με την online ενασχόλησή τους αφορά στη χρήση του, καθώς σε μικρότερες ηλικίες τα παιδιά αποζητούν περισσότερο τις παιγνιώδεις δραστηριότητες, ενώ το διαπροσωπικό ενδιαφέρον ενδέχεται να καθυστερήσει. Είναι δηλαδή περισσότερο πιθανό ένα παιδί δημοτικού να απορροφηθεί από διαδικτυακά παιχνίδια και λιγότερο από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία γίνονται πιο ελκυστικά όσο προχωρά η εφηβεία.

Ένας δεύτερος παράγοντας που διαφοροποιείται με την ηλικία είναι η διάρκεια της ενασχόλησης, μεταβάλλοντας κατ’ αντιστοιχία και τη βαρύτητά της. Μπορεί στα διαγνωστικά κριτήρια που αναγράψαμε παραπάνω να ορίζεται ως ελάχιστος χρόνος ενασχόλησης οι 6 ώρες ανά ημέρα, ωστόσο με τις μεταβολές που συντελούνται τόσο στις ώρες ύπνου όσο και στον ελεύθερο χρόνο μεγαλώνοντας είναι σημαντικό να συνυπολογίζεται και το ποσοστό του ελεύθερου χρόνου που καταναλώνει το διαδίκτυο στη ζωή του εφήβου / παιδιού.

Οι βαθύτερες ευαλωτότητες που οδηγούν στην ανάπτυξη της δυσλειτουργικής συμπεριφοράς μπορούν να αναζητηθούν εξίσου για παιδιά και εφήβους σε συναισθηματικές δυσκολίες που αφορούν την ασφάλεια και την εμπιστοσύνη απέναντι στους σημαντικούς άλλους (γονείς, φροντιστές, δασκάλους, συγγενείς), την αυτονομία, την αυτοαποτελεσματικότητα και την πρωτοβουλία.

Ένας επιπρόσθετος παράγοντας που εμφανίζεται στη σχολική ηλικία αφορά την σχολική επίδοση και το αίσθημα της ικανότητας. Στην εφηβεία επιπλέον έρχεται στο προσκήνιο μια πιο διευρυμένη αυτοεικόνα με το χτίσιμο της ταυτότητας και η ανταπόκριση του εφήβου στους διαφορετικούς του ρόλους.

Σε συνέχεια των παραπάνω καλό είναι να αναφερθούν και οι πιθανές συνέπειες στη μετέπειτα προσωπική ανάπτυξη, οι οποίες δε διαφέρουν ουσιαστικά στη βάση της ηλικίας εμφάνισης του εθισμού – όταν ο εθισμός ξεκινήσει νωρίς, στην παιδική ηλικία, και δεν αντιμετωπιστεί, θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στις προκλήσεις ταυτότητας και ρόλων της εφηβείας.

Αθροιστικά, οι επιπτώσεις αυτές στην ενήλικη ζωή ενδέχεται να οδηγήσουν σε κοινωνικοσυναισθηματική απομόνωση, αυτοαπορρόφηση και ακαδημαϊκή ή / και επαγγελματική στασιμότητα.

 

Τι Μπορούν Να Κάνουν Οι Γονείς Για Την Αντιμετώπιση Του Εθισμού Στο Διαδίκτυο

Η έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας και υποστήριξης από ειδικούς αλλά και από το ευρύτερο έμπιστο περιβάλλον της οικογένειας είναι καθοριστική τόσο για την πρόληψη όσο και για την αντιμετώπιση του εθισμού στο διαδίκτυο. Όπως και για κάθε άλλη προσπάθεια, έτσι και εδώ η σταθερότητα και η συνέπεια είναι αυτές που θα διασφαλίσουν την επιτυχία της.

Στα πλαίσια όμως της υποστήριξης αυτής οι γονείς μπορούν να υιοθετήσουν επιπροσθέτως και τα παρακάτω tips στην καθημερινότητά τους σε επίπεδο οικογενειακής κουλτούρας, επικοινωνίας και συναισθηματικής στήριξης των παιδιών / εφήβων:

Βελτίωση οικογενειακής κουλτούρας:

• Εξυγιαίνουμε πρωτίστως τη δική μας σχέση με το διαδίκτυο και τις έξυπνες συσκευές.
• Συμφωνούμε όλοι μαζί (και δεν επιβάλλουμε τιμωρητικά) να κλείνουμε το router και τα δεδομένα στις συσκευές με κάρτες sim για 1-2 ώρες την ημέρα.
• Περνάμε μαζί ποιοτικό χρόνο εντός και εκτός διαδικτύου.
• Αναζητούμε νέα κοινά ενδιαφέροντα.
• Περνούμε όσο το δυνατόν περισσότερο ελεύθερο χρόνο έξω.
• Αναλαμβάνουμε εξίσου τις ευθύνες και τα καθήκοντα του νοικοκυριού.
• Χρησιμοποιούμε τους κοινόχρηστους υπολογιστές και τις κοινόχρηστες έξυπνες συσκευές ως τέτοιες – δεν αποθηκεύουμε ούτε μοιραζόμαστε με τα παιδιά μας τα στοιχεία σύνδεσης των λογαριασμών μας.

 

Βελτίωση επικοινωνίας:

• Ακούμε με αμέριστη προσοχή, χωρίς να διακόπτουμε.
• Ρωτάμε για να μάθουμε, να κατανοήσουμε, να ενσυναισθανθούμε και όχι για να (ανα)κρίνουμε ή να παρέμβουμε.
• Τη βοήθειά μας την προσφέρουμε κατόπιν αμοιβαίας συμφωνίας, δεν την επιβάλλουμε.
• Ζητούμε από το παιδί / έφηβο να εκφράσει τις επιθυμίες του – πραγματοποιώντας τις (στα πλαίσια του εφικτού). Τηρώντας τις υποσχέσεις μας οικοδομούμε σχέσεις εμπιστοσύνης.
• Μοιραζόμαστε οι ίδιοι μαζί του την καθημερινότητά μας και τις επιθυμίες μας – συχνά υποτιμούμε το πόσο μπορεί να το(ν) ενδιαφέρει.
• Του δίνουμε την ευκαιρία να μας κάνει ερωτήσεις.
• Διηγούμαστε ιστορίες από τη δική μας παιδική ηλικία και εφηβεία ή άλλες εμπειρίες του παρελθόντος.
• Μοιραζόμαστε μαζί του τα συναισθήματά μας, του δίνουμε την ευκαιρία να μας ενσυναισθανθεί και να μας ανακουφίσει – του δίνουμε ευκαιρίες να μας δείξει την αγάπη του.

 

Συναισθηματική στήριξη:

• Ενημερώνουμε και ευαισθητοποιούμε το παιδί/ έφηβο για τη χρησιμότητα αλλά και τις παγίδες του διαδικτύου, γνωστοποιώντας του τις προσδοκίες μας όσον αφορά τη χρήση του αλλά και προετοιμάζοντάς το(ν) να αντιδράσει ψυχραιμα και νηφάλια, όποτε χρειαστεί.
• Ενημερώνουμε και ευαισθητοποιούμε το παιδί/ έφηβο αναφορικά και με το φαινόμενο του εθισμού στο διαδίκτυο από επίσημες και έγκυρες πηγές, ώστε να είναι σε θέση να αναγνωρίσει και εκείνο(ς) τις συμπεριφορές που ενδέχεται να το(ν) βλάψουν ως κάτι αντικειμενικά επικίνδυνο και όχι ως μια απλή γονεϊκή υπόδειξη.
• Αποφεύγουμε την τιμωρητική αντιμετώπιση της αδυναμίας του. Είναι αναμενόμενο στην προσπάθεια αυτοπειθαρχίας να αποτύχει επανειλημμένα να αυτορρυθμιστεί, να τηρήσει το λόγο του ή να πει την αλήθεια. Σε αυτήν του την προσπάθεια προσφέρουμε μόνο ενθάρρυνση και παρηγοριά και γιορτάζουμε κάθε του επιτυχία.
• Αναμοχλεύουμε, αναδεικνύουμε και αξιοποιούμε τα δυνατά του χαρακτηριστικά με νέους και δημιουργικούς τρόπους – χτίζουμε την αυτοεικόνα και την ταυτότητά του γύρω από αυτά.
• Αποφεύγουμε την επιστροφή σε ενδιαφέροντα, σχέσεις και ασχολίες που το παιδί / ο έφηβος απολάμβανε παλαιότερα, αλλά πλέον έχει αντικαταστήσει με το διαδίκτυο, καθώς τα έχει ήδη ουσιαστικά απορρίψει / ξεπεράσει. Δοκιμάζουμε λοιπόν νέες εναλλακτικές.

 

 

 

Πού Μπορεί Κανείς Να Αναζητήσει Βοήθεια;

Βοήθεια τόσο για την πρόληψη όσο και για την αντιμετώπιση του εθισμού στο διαδίκτυο καλό είναι να λαμβάνεται από όσο το δυνατόν περισσότερες πηγές και όχι μόνο από έναν ειδικό.

Υποστήριξη σε επίπεδο πρόληψης μπορεί να ληφθεί από εξειδικευμένο σύμβουλο ψυχικής υγείας, coach γονεϊκότητας και οικογενειακό ψυχολόγο. Οι παρεμβάσεις πρόληψης έχουν ως κύριο στόχο την επίτευξη της αλλαγής στο οικογενειακό περιβάλλον του παιδιού/ εφήβου και της εκπαίδευσής του, ώστε να αντιμετωπιστούν τυχόν ευαλωτότητες και να ενδυναμωθούν απέναντί τους όλα τα μέλη της οικογένειας.

Σε επίπεδο θεραπείας θα χρειαστεί οι γονείς να απευθυνθούν σε κλινικό ψυχολόγο, παιδοψυχολόγο ή παιδοψυχίατρο. Πρόκειται για ειδικότητες στις οποίες διατίθεται εύκολη πρόσβαση και μέσω δημοτικών δομών.

Σε κάθε περίπτωση είναι καλό οι γονείς να έχουν κατά νου σημαντικά άτομα στη ζωή των παιδιών τους που μπορούν να στηρίξουν με τη συνεργασία τους την προληπτική ή θεραπευτική παρέμβαση, όπως για παράδειγμα ιδιαίτερα αγαπητοί συγγενείς, δάσκαλοι και προπονητές, σχολικοί ψυχολόγοι και άλλοι άνθρωποι, οι οποίοι χάρη στο ρόλο τους μπορούν να επεκτείνουν την προσπάθεια που καταβάλλεται στο σπίτι και εκτός σπιτιού.

Άλλες Διαδικτυακές Συμπεριφορές Υψηλού Κινδύνου

Ο εθισμός είναι μόνο μία από τις επικίνδυνες διαδικτυακές συμπεριφορές που μπορεί να αναπτύξει το παιδί ή ο έφηβος κατά τη διάρκεια της πλοήγησής του. Η ανωνυμία του παγκόσμιου ιστού, η απουσία επίβλεψης σε πραγματικό χρόνο και η ψευδαίσθηση της ελευθερίας που προσφέρουν μπορούν να γίνουν ιδιαίτερα ελκυστικά σε αυτές τις ηλικίες που ο έλεγχος των παρορμήσεων και η γενικότερη συναισθηματική ωριμότητα δεν έχουν ολοκληρωθεί.

Παρακάτω αναφέρουμε μερικές από τις συμπεριφορές που μπορούν να προληφθούν με την έγκαιρη ευαισθητοποίηση, εκπαίδευση και οικοδόμηση ενός σταθερού αξιακού συστήματος:

• Διαδικτυακός εκφοβισμός και άλλες ανάρμοστες συμπεριφορές: Οι κοινωνικοσυναισθηματικές δυσκολίες που ενδέχεται να οδηγήσουν τόσο σε εθισμό στο διαδίκτυο όσο και σε συμπεριφορές σχολικού εκφοβισμού, μπορούν εξίσου εύκολα να οδηγήσουν σε φαινόμενα cyber bullying και εν γένει βίαιης (λεκτικά και όχι μόνο) διαδικτυακής συμπεριφοράς.

Αξίζει για παράδειγμα να σκεφτούμε πως ποτέ δεν μπορούμε να γνωρίζουμε την ηλικία των χρηστών που κάνουν απρεπείς αναρτήσεις ή σχόλια σε διάφορες διαδικτυακές τοποθεσίες.

Η παρατήρηση ή αποδοχή αντίστοιχης συμπεριφοράς στην εκτός διαδικτύου ζωή έχει την τάση να αναπαραχθεί – είτε να εσωτερικευθεί εναντίον του εαυτού είτε να εφαρμοστεί σε άλλους υπό την ασφάλεια της διαδικτυακής ανωνυμίας.

Αυτό μπορεί να γίνει ακόμα και όταν η εκτός διαδικτύου συμπεριφορά του παιδιού/ εφήβου ελέγχεται επαρκώς και μοιάζει φυσιολογική.

• Εστίαση και προβολή υλικών και καταναλωτικών αξιών, όπως αυτές καλλιεργούνται με την επίμονη ενασχόληση με την αυτοφωτογράφιση και αυτοπροβολή, την αναπαραγωγή διαφημιστικού περιεχομένου, την προώθηση καταναλωτικών προτύπων, τη συλλογή ανούσιων επιβραβεύσεων και την αντίληψη της αυταξίας στη βάση αυτών.

Η υπό τέτοιους όρους αυτοεπιβεβαίωση δημιουργεί ανασφάλειες και μια διαστρεβλωμένη αντίληψη του κόσμου, οι οποίες με τη σειρά τους αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη σοβαρών διαταραχών προσωπικότητας (ιστριονική, ναρκισσιστική), διάθεσης (αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη), πρόσληψης τροφής (υπερφαγικά επεισόδια, ανορεξία)  κ.ά.

• Πρόσβαση και χρήση ακατάλληλου περιεχομένου: Η έμφυτη και διόλου μεμπτή περιέργεια της παιδικής και της εφηβικής ηλικίας σε συνδυασμό με τον ελλιπή συχνά έλεγχο αλλά και τις τεχνολογικές ικανότητες παιδιών και εφήβων, που σήμερα συχνά ξεπερνούν αυτές των γονιών τους, καθιστούν τέτοιο περιεχόμενο προσβάσιμο σε μια περίοδο κατά την οποία μπορεί να διαστρεβλώσει την εικόνα της πραγματικότητας, να δημιουργήσει άγχος, φοβίες, επιθετικότητα και συνθήκες για ψυχικό τραυματισμό τους.

• Εμπλοκή σε παράνομες ενέργειες, όπως λογοκλοπή / παραβίαση πνευματικής ιδιοκτησίας, παράνομη πρόσβαση και λήψη ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων τρίτων και διαρροή τους, σε μια ηλικία που η ευαισθητοποίηση σε τέτοια θέματα ακόμα δεν επιδιώκεται συνειδητά από σχολείο και οικογένεια.

• Διαρροή ευαίσθητων προσωπικών και οικογενειακών δεδομένων, πολυμέσων και πληροφοριών, είτε δημόσια είτε σε άγνωστους / μη έμπιστους τρίτους, με ό,τι μπορεί αυτό να συνεπάγεται για την ασφάλεια του παιδιού / εφήβου και της οικογένειας συνολικά.

Το διαδίκτυο σήμερα ωστόσο δεν ενέχει μόνο κινδύνους. Αυτό στο οποίο πάντα βοηθά να εστιάζουμε την εκπαίδευση και την προσοχή μας είναι οι πολύτιμες δυνατότητες που μας προσφέρει ως εργαλείο μάθησης, επικοινωνίας και ψυχαγωγίας.

Μαθαίνοντας στα παιδιά μας πώς να το χρησιμοποιούν με ασφάλεια εγκαίρως, πριν η δική τους περιέργεια και επιθυμία τα ωθήσει να πάρουν αυτήν την πρωτοβουλία τα ίδια, αλλά και περνώντας μέρος του διαδικτυακού μας χρόνου μαζί, μοιραζόμενοι νέα, δραστηριότητες και εμπειρίες από κοινού, μπορούμε να καλλιεργήσουμε μεγάλο πλήθος υγιών διαδικτυακών συμπεριφορών, οι οποίες δε θα αφήσουν «χώρο» για τις επικίνδυνες.

Όπως και ο εξωτερικός κόσμος, έτσι και το διαδίκτυο ήταν, είναι και πιθανότητα θα παραμείνει ένας «χώρος» με πολλές παγίδες. Αξίζει όμως να θυμόμαστε ότι οι δυνατοί άνθρωποι, εκείνοι που στέκονται γερά στα πόδια τους και έχουν γύρω τους συμμάχους, είτε ελευθερώνονται γρήγορα από αυτές είτε δεν πέφτουν μέσα τους εξαρχής, όταν τις συναντήσουν – και τελικά αυτό είναι και το ζητούμενο.